Legendarni umetnik Tom of Finland nacrtao je neke od najboljih erotskih crteža gej života 20. veka i održavao fantazije generacija gej muškaraca. Rođen kao Touko Laaksonen u selu Kaarina u Finskoj, 8. maja 1920. godine pokazivao je interesovanje za umetnost od malih nogu. U Helsinski se preselio 1939. godine da bi pohađao umetničku školu i počeo da crta erotske crteže koji će mu doneti svetsku slavu.
U aprilu 1940. godine nakon što je Finska postala teritorija Sovjetskog saveza kao rezultat takozvanog Zimskog rata, Laaksonen je pozvan u vojsku. Bio je deo oružanih snaga kada je Finska dozvolila nemačkoj vojsci da kroz njenu teritoriju napadne Sovjetski savez i bila okupirana od strane Sovjeta.
Nakon Drugog svetskog rata, Laaksonen je radio u marketingu, ali je nastavio da crta. Postao je deo helsinškog boemskog miljea, ali je izbegavao mala gej subkulturna dešavanja jer su feminizirani gej muškarci bili dominantni. Svog životnog partnera, Velija, upoznao je 1953. godine.
Svoje crteže je prvi put posla 1956. godine američkom bodibilding magazinu „Physique Pictorial“. Urednik je bio oduševljen njegovim radovima, te je njegovog drvoseču stavio na naslovnu stranu u proleće 1957. godine. Kao i mnogi ilustratori i fotografi čiji radovi su se pojavljivali u implicitno gej publikacijama tog vremena, Laaksonene je izabrao da objavljuje pod pseudonimom. Tako se rodio Tom of Finland.
U vreme kada je pornografija bila strogo regulisana i kada bi pretila kazna zatvorom zbog erotskih crteža, Tomovi radovi su bili prilično odvažni. Odbijajući da koristi vitke ili mlade momke da bi prikazao queer podtekst, Tom je izabrao da konstruiše gej muško telo sa kvadratnom bradom, neugledne i neobrijane, hiper-muževne sa ogromnim mišićima u uskoj odeći i širokim leđima.
U serijali naslovljenom „Muškarci iz finskih šuma“, Tom je objavio veliki broj crteža u magazinu „Physique Pictorial“ 1957. godine. Njegove drvoseče sa predatorskom agresijom seku drveće i igraju se sa cepanicama.
Vremenom, Tom je proširio svoju kolekciju snažnih muškaraca sa mornarima, bajkerima, policajcima, zatvorskim čuvarima, pružajući svima po nešto. Pričalo se da su ti crteži pružali fantaziju i mentalni prostor za trening za one mlade muškarce koji su tokom 1960-ih i 1970-ih pokrenuli gej pokret.
Tomovi likovi zaslužuju pohvalu zbog toga što su dobro nacrtani, kao i zbog njihovih izraza lica, uskih farmerica i nabildovanih tela, ali ti atributi imaju svoj značaj, jer su prikazivali gej subkulturu koja se borila protiv nevidljivosti, homofobije i ponižavanja u doba pre Stonewalla.
U to vreme kada odlazak u gej bar može da se završi hapšenjem i noćenjem u zatvoru, otvorenost i vidljivost Tomovih crteža su bili posebno šokantni. Tomovi muškarci u parkovima, šumama, svlačionicama, barovima i zatvorskim ćelijama i njihove erekcije u uskim pantalonama, otkopčanim dugmadima, kratkim rukavima ne mogu da sakriju optimizam gej oslobađanja koje tek treba da dođe.
Iako na početku nevini, Tomovi crteži su vremenom postajali sve eksplicitniji i agresivniji. Njegovi radovi prave paralelu između pokreta za gej oslobađanje, smanjenje cenzure i seksualne revolucije, što je izrodilo prikaze golotinje, penisa u erekciji, SM scene…
Važnost Tomovih crteža ogleda se i u otvorenom prikazu seksualne želje između muževnih muškaraca. Njegovi crteži jesu hiper-muževne verzije homoseksualne muškosti iz radničke klase koji su preteča „klonova“ koji su se pojavili 1970-ih u gej populaciji.
Lassksonen je radio u marketingu sve do 1973. godine kada je mogao da živi samo od njegove umetnosti. Nakon toga je počeo da izlaže u muzejima i galerijama širom sveta. Za mnoge, nastavio je da bude osnova gej muške erotske umetnosti.
Sa svojim prijateljem Durkom Dehnerom je 1979. godine osnovao Tom of Finland kompaniju, koja je postala Tom of Finland fondacija 1986. godina koja arhivira i čuva njegove radove.
Njegov partner Vali umro je 1981. godine, a Laaksonen nas je napustio 1991. godine.
Priredio: Predrag Azdejković
